Hợp tác bảo tồn và phát triển cây mai vàng Yên Tử
Lễ hội hoa anh đào - mai vàng Yên Tử, diễn ra tại Hạ Long vào năm 2017, là nơi quy tụ hơn 60 chậu mai vàng Yên Tử khoe sắc. Loài hoa này đang dần khẳng định giá trị của mình khi thu hút đông đảo người dân đến chiêm ngưỡng.
Mai vàng Yên Tử không chỉ là một loài hoa đẹp mắt mà còn mang trong mình giá trị tâm linh sâu sắc, liên quan đến quá trình tu hành của Phật hoàng Trần Nhân Tông và sự phát triển của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử. Hoa có năm cánh, màu vàng chanh tươi, với hình dáng đặc trưng là rẻ quạt, mỏng, viền cánh hoa uốn lượn mềm mại và xếp thưa, tách rời nhau. Mùi thơm dịu nhẹ và sắc vàng tươi sáng của hoa mai Yên Tử đã tạo nên một nét đẹp riêng, thu hút mọi ánh nhìn. Cây mai vàng Yên Tử phân bố chủ yếu ở dãy núi thuộc cánh cung Đông Triều, bao gồm địa bàn của thị xã Đông Triều, thành phố Uông Bí của Quảng Ninh và một phần đất của tỉnh Hải Dương và tỉnh Bắc Giang.
Ngoài vẻ đẹp và giá trị tâm linh, mai vàng Yên Tử còn được coi là biểu tượng mang lại nhiều điều tốt lành và may mắn cho người chơi. Tuy nhiên, loài cây này đang phải đối diện với nguy cơ cạn kiệt do việc khai thác triệt để. Đặc biệt, những cây mai cổ thụ hàng trăm năm tuổi trên dãy núi Yên Tử đang gặp nguy cơ bị mai một. Theo thống kê, hiện chỉ còn khoảng 300 cây mai vàng Yên Tử cổ thụ tự nhiên.
Để đối phó với tình trạng này, tỉnh Quảng Ninh đã nỗ lực tìm biện pháp bảo vệ các cây mai vàng cổ thụ còn lại trong tự nhiên và mở rộng diện tích trồng mai vàng Yên Tử ngay trong cộng đồng, nhằm bảo tồn và phát triển loài cây quý này.
Ông Hoàng Đông Bắc, cư dân tại thôn Trại Mới A, xã Bình Khê (thị xã Đông Triều), là một trong những người tiên phong tại Quảng Ninh trong việc hợp tác với các trung tâm nghiên cứu khoa học để bảo tồn nguồn gen quý của giống mai vàng Yên Tử. Ông cùng một nhóm bạn đã thành lập Hợp tác xã Mai Vàng Ngọa Vân Yên Tử, với ông làm Giám đốc. Sau hơn 10 năm tiến hành thu mua, trồng, nghiên cứu và lai tạo, Hợp tác xã này đã thành công trong việc tạo ra 2.000 cây mai lâu năm và khoảng 5 vạn cây mai vàng thông qua quá trình nhân giống, gieo hạt, trồng trên diện tích lên đến 10 ha.
Ông Bắc cho biết rằng năm 2016, doanh thu của Hợp tác xã Mai Vàng Ngọa Vân Yên Tử đã đạt 1 tỷ đồng từ việc bán các cây mai được trồng theo phương pháp nhân giống và lai tạo. Một phương thức gần giống với cách trồng mai vũ nữ chân dài thông qua kiến thức hiểu biết về mai vũ nữ chân dài là gì . Những cây mai này đều có giá cao, dao động từ 5 đến 15 triệu đồng mỗi cây.
Ông Trần Mạnh Chuyên, Phó Giám đốc của Hợp tác xã Mai Vàng Ngọa Vân Yên Tử, chia sẻ rằng ngoài việc mua lại cây mai từ những người khai thác trong tự nhiên, các thành viên của hợp tác xã còn nỗ lực nhân giống để cung cấp cho thị trường, nhằm giúp giảm thiểu tình trạng khai thác cây mai vàng Yên Tử tự nhiên.
Tại thành phố Uông Bí, chính quyền địa phương cũng đã tham gia vào việc bảo tồn và phát triển giống mai vàng Yên Tử quý hiếm. Dự án này đã được triển khai từ cuối năm 2012 với tổng mức đầu tư trên 8,2 tỷ đồng, do UBND thành phố Uông Bí làm chủ đầu tư; Trung tâm nghiên cứu và phát triển hoa, cây cảnh (Viện nghiên cứu rau quả Trung ương) làm đơn vị tư vấn và Công ty cổ phần Phát triển Tùng Lâm thực hiện.
Đến năm 2015, Uông Bí đã hình thành được vườn giống mai vàng Yên Tử rộng 2 ha. Vườn này đã sản xuất thành công 30.000 cây mai, cung cấp cho thị trường. Hiện nay, thành phố Uông Bí đã mở rộng thêm 5 ha để trồng mai giảo cà mau trong nhân dân, cũng như tại khuôn viên các cơ quan, trường học và các điểm công cộng khác trên địa bàn.
Ông Phạm Văn Dược, Phó Trưởng Ban Quản lý di tích và rừng quốc gia Yên Tử, đã chia sẻ thông tin về việc quản lý các cây mai cổ thụ trong tự nhiên. Theo ông Dược, các cây mai này đã được lập hồ sơ quản lý chi tiết, bao gồm ảnh chụp và mô tả về tình trạng sinh trưởng và phát triển của từng cây. Đặc biệt, việc số hóa tọa độ của mỗi cây mai vàng cổ thụ bằng GPS đã giúp xác định vị trí chính xác của chúng trong tự nhiên. Đồng thời, việc xây dựng bản đồ số phân bố của cây mai vàng Yên Tử trong tự nhiên cũng đóng vai trò quan trọng trong việc theo dõi và bảo tồn các cây mai này.
Mai vàng Yên Tử đã được Nhà nước công nhận là Chỉ dẫn địa lý, một sự thừa nhận quan trọng từ phía chính quyền với văn bằng bảo hộ số 00040, ban hành ngày 18 tháng 12 năm 2013 theo quyết định số 3463/QĐ/SHTT của Cục Sở hữu trí tuệ - Bộ Khoa học và Công nghệ. Việc này đồng nghĩa với việc mai vàng Yên Tử đã trở thành một phần của tài sản quốc gia, đánh dấu một vinh dự quan trọng. Tuy nhiên, cũng đi kèm với vinh dự là trách nhiệm nặng nề, không chỉ đối với chính quyền địa phương và nhân dân Quảng Ninh mà còn đối với toàn bộ cộng đồng, trong việc bảo tồn và phát triển cây mai vàng Yên Tử.